امام صادق (ع) منادی وحدت اسلامی

 
 
در آستانه شهادت بزرگ مردی از آل رسول خدا محمد مصطفی(ص) هستیم که بزرگان جهان اسلام همچون مالک بن انس، ابوحنیفه، محمد بن حسـن شیبانی، سفیان ثوری، ابـن عیینه، یحیـی بن سعیـد، ایـوب سجستانـی، شعبه بـن حجاج، عبـدالملک جریح از او به بزرگی یاد می­کنند. او همچون جد بزرگوارشان نجات جهان اسلام را در گرو وحدت و صلح همه گروه های مختلف خصوصا مسلمانان می­دانست و سیره عملی و قولی ایشان بهترین شاهد صدقی بر این گواه است. جمله معروف ایشان « من صلی معهم فی الصف الاول کان کمن صلی خلف رسول الله» از کلیدی ترین و کاربردی ترین توصیه وحدت بخش بین مسلمین است. در عقیده ایشان همه مسلمانان فرزند اسلام و برادر یکدیگرند. و در برخورد با عامه مسلمین هیچگاه شیعه را به عنوان فرقه ای که قرائت خاصی از دین دارد جدا نکرد، از این رو اکثریت شاگردان آن حضرت را برادران اهل سنت تشکیل میدادند. ایشان نه تنها استاد مهربان برای همه شاگردان خود بود بلکه خانۀ امام محل رفت وآمد بزرگان اهل سنت بود یعنی مرجعی برای حل مشکلات آنان به شمار مـی­رفت. وقتی از او پرسیده می­شود: « ما شیعیان در معاشرت با اقوام و عشیرۀ خود یا سایر طبقات مردم که در سلک مذهب ما نیستند، چـه وظـیفه ای داریم؟ » چنین پاسخ میگویند: «به رهبران خود بنگرید که مقتدای شما هستند، و بـا مـردم [منظور غیر شیعیان]، به همان گونه معاشرت کنید که رهبران شما معاشرت می کنند؛ به خدا سوگند که رهـبران شـما از بـیماران مردم عیادت می کنند، جنازه هایشان را تشییع می کنند، در محضر قضاتشان حاضر می شوند و به سـود و ضـرر آن ها [هرچه حق باشد] گواهی می دهند و امانت آنان را نگهداری می کنند و باز پس می دهند. » « به هر کس مواجه شـدی و فـکر کردی از من اطاعت می کند، سلام مرا به او برسان؛ پس در میان آن­ها نماز بـخوانید، در تـشییع جنازه هایشان شرکت کنید، مریض هایشان را عیادت کنید و حقوقشان را ادا کنید سپس فرمود: به گونه ای رفتار کـنید کـه وقـتی این افراد شما را با این رفتار پسندیده می بینند، بگویند او شیعه و پیرو امام صادق(ع) است یعنی شیوه تعامل من با برادران دینی اینگونه است»
آنچه حضرت­ در تعامل با بزرگان و دیگر اقشار مسلمان سنی انجام میداد از سر تقیه و ترس نبود لذا بزرگان شیعه در این باره می­گویند: « از سیره عملی و قولی امام صادق (ع) استفاده می شود که حکمت مدارا با اهل سنت در نماز جماعت و مـانند آن مـبتنی بر ترس از ضرر نیست، بلکه رعایت مصلحت و اتحاد کلمۀ مسلمین است؛ زیرا در آن روزگار یـاران امام به تشیع معروف بودند، بنابراین، دستور امام به شرکت در نماز آنان، بـه جهت شناخته نشدن اصحاب نـبوده، بـلکه برای مؤدب کردنشان به اخلاق نیکو بوده تا با این رفتار، شیعه با اوصاف زیبا و دور از تعصب و عناد و لجاجت ممتاز شود و متخلق شوند به آنچه شایستۀ شیعه بودن است تا اینکه گـفته شود خدا رحمت کند جعفر را که اصحاب خوبی تربیت کرده است»
مبنا قرار دادن تحمل و مدارا با برادران اهل سنت و امر کردن شاگردان خود به این امر تا آنجا که به یکی از شاگردان خود به نام مرازم میگوید: چرا بین تو  و مخالفین ما جز نیکی نباشد اگر چه به ما دشنام دهند، ایشان را به بهترین الگو برای ایجاد وحدت تبدیل کرده تا آنجا که مقام معظم رهبری در این باره میفرمایند:« امروز هم دنیای اسلام و امت اسلامی نـیازمند معارف امام صادق(ع) است. دنیای اسلام محتاج دانستن معارف اهل بیت(ع) و تعالیم امـام صادق(ع) و سایر ائمه است و از آنها بایداستفاده کنند. قشرهای مختلف و اقسام مختلف امت اسلامی، به این وسیله باید با یکدیگر هم افزایی کنند تا سطح معارف اسلامی بالا برود. لازمۀ این کار این است که حجابِ خصومت و دشـمنی و کینه ورزی میان فرقه های مسلمان فاصله نیندازد»
نتیجه آنکه امام صـادق(ع) را مـی توان بـهترین شـاخصۀ تـقریب مذاهب اسلامی در شـیعه بـه شمار آورد که به لحاظ ارتباط فکری و فرهنگی کامل و ممتاز خود با نحله های اهل سنت، بسیار مورد تأیید و توجه بـوده اند. بـسیاری از شاگردان امام صادق(ع) در مدینه از اهل سنت بودند و مـجلس درس ایـشان نـمونۀ بـارزی از جـلوۀ تـقریب مذاهب و رعایت الگوی آزاداندیشی در فضای علمی تمدن اسلامی بود.رفتار امام صادق(ع) در برخورد با گروه های مخالف عقیدتی، از جمله اهل سنت، همراه با احترام و به صورت نصیحت، ارشاد، احـتجاج، شرکت در جلسات مناظره و ارائه پاسخ های محترمانه به پرسش های آنان بود.ایشان در آن عصر به وحدت مسلمین بیش از همه چیز توجه می کرد و تعامل بسیار مناسبی با برادران اهل سنت داشت، و با بـرخورد خـوب و احترام آمیز، بزرگان دینی و فقهی اهل سنت نیز همواره توجه ویژه ای به امام(ع) داشته اند و مقام علمی و اخلاقی ایشان را ستوده اند.
 
نویسنده : حجت الاسلام والمسلمین بابایی